ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ - ΤΑ ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Λόρδος Βύρων. Πώς έλαμψε διά τής απραγίας του και τον θαυμάσαμε γι αυτό

Όπως μαθαίνουμε στα σχολεία, ο λόρδος Βύρων, ήταν φιλέλλην αγωνιστής της επανάστασης, τόσο φιλέλληνας που ήταν πιο Έλληνας και απ'τους Έλληνες και έδωσε την περιουσία του και την ζωή του για τον ελληνικό αγώνα.

Φυσικά αυτά, δεν έχουν ουδεμία σχέση με την ιστορική πραγματικότητα.

Ο Λόρδος Τζώρτζ Γκόρντον Μπάιρον, γνωστός ως λόρδος Βύρων, γεννηθής στο Λονδίνο το 1788, ήταν Άγγλος αριστοκράτης και ποιητής. Απεβίωσε στις 19 Απριλίου του 1824 ύστερα από πυρετό.

Χρειάστηκαν μόνο τρεις μήνες και δέκα ημέρες παραμονής τού λόρδου Μπαϊρον (Βύρωνα κατα το εξελληνισμένο) στο επαναστατημένο Μεσολόγγι, γιά να δημιουργηθεί ο αστερισμός του. Υπήρχε γενικό πένθος στο θάνατό του, ο Σολωμός συνέθεσε μακρά ωδή στη μνήμη του, η καρδιά του ενταφιάστηκε στο Μεσολόγγι. Όσο, όμως και αν έψαξα δεν μπόρεσα να βρω, γιατί ο Άγγλος αυτός ευπατρίδης, που ήρθε στην Ελλάδα και έμεινε μόνο τρεις μήνες, ηρωοποιήθηκε και μυθοποιήθηκε τόσο πολύ, ώστε να θεωρείται ως ένας από τους εθνικούς μας ήρωες, τού οποίου την (ανύπαρκτη) δράση διδασκόμαστε από την πρώτη Δημοτικού, τού έχουμε στήσει παντού προτομές και αφιερώσει πλατείες, δρόμους κι έναν δήμο της Αθήνας στο όνομά του !!! 

Αλλά ο μύθος δεν είναι ιστορία. 

Ο 'Αγγλος λόρδος, δεν πέθανε μαχόμενος γιά την ελευθερία των Ελλήνων. Απλώς πέθανε, όπως τόσος κόσμος καθημερινά από αρρώστια, κάποιος μάλιστα γιατρός είπε ότι πέθανε από σύφιλη.

Δεν ήταν, δε, καν φιλέλληνας...!

Ούτε αγωνιστής στην επανάσταση ήταν, ούτε πέθανε μαχόμενος. Δεν τραυματίστηκε, ούτε καν συμμετείχε ποτέ σε κάποια μάχη με τους Τούρκους, δεν εμπόδισε έστω κάποια εθνική καταστροφή, ούτε ουσιαστικά βοήθησε τον αγώνα με κάποιον άλλο τρόπο.

Εκτός αν θεωρεούνται βοήθεια προς το αγωνιζόμενο έθνος τα ποιήματα και ότι δάνεισε στον Μαυροκορδάτο, με τόκο τέσσερις χιλιάδες λίρες, (που ο τελευταίος χρησιμοποίησε στο εμφύλιο πόλεμο, γιά να καταστείλει την "ανταρσία" τού Μοριά). Για τα χρήματα δε που δάνεισε στον Μαυροκορδάτο ζήτησε και έλαβε ως εγγύηση τις αλυκές του Μεσολογγίου, και το ελληνικό κράτος πλήρωσε τους κληρονόμους του μέχρι τελευταίας δεκάρας.

Ο Μπαϊρον, ένας από τους διαπρεπέστερους εκπροσώπους του ρομαντισμού, είχε γνωρίσει την Ελλάδα πριν την Επανάσταση, κατά το ταξίδι του 1809- 1811. Άνθρωπος φιλελεύθερος και αντιδεσποτικός. Ένας αριστοκράτης αναρχικός, αντίθετος στο κατεστημένο της εποχής του. Κυριολεκτικά τυχοδιώκτης, ζούσε μεταξύ ερωτικών σκανδάλων, ανίας, επαναστατικών εξάρσεων και ρομαντικών παρορμήσεων. Όλες οι περιγραφές που δίδονται γι' αυτόν συμφωνούν, στο ότι επρόκειτο για έναν κακομαθημένο, εγωιστή, επιπόλαιο, ευφάνταστο, μεγαλομανή, πεισματάρη, αλκοολικό και εκκεντρικό αριστοκράτη.

Αντιφατικός ως χαρακτήρας. Από τη μια εραστής της ελευθεροφροσύνης κι από την άλλη θαυμαστής του αιμοσταγούς σατράπη της Ηπείρου, Αλή πασά.
Θαμπώνεται από τη χλιδή του σεραγιού και κολακεύεται η ματαιοδοξία του από την υποδοχή του Αλή. Γνώριζε ο νεαρός λόρδος ότι ο Αλή έψηνε ανθρώπους ζωντανούς, αλλά του χρωστά ευγνωμοσύνη για τις περιποιήσεις που του έκανε. Θα επισκεφτεί και τον Βελή πασά, τον γιο του Αλή, στην Τριπολιτσά.
Καταγοητεύτηκε!.. . " Με δέχτηκε όρθιος και κατά την αναχώρησή μου με συνόδεψε ως την πόρτα λέγοντάς μου πως είμαι παλληκάρι και όμορφο παιδί ".

Απ' ό,τι φαίνεται, γιά τους 'Ελληνες δεν έτρεφε και τα καλύτερα των αισθημάτων. Μάλλον φιλότουρκος ήταν παρά φιλέλληνας. Μας συμπαθούσε με αυτή την χαρακτηριστική περιφρονιτική συμπάθεια των Άγγλων.
" Οι Έλληνες είναι γοητευτικοί κατεργαρέοι με όλα τα ελαττώματα των Τούρκων αλλά χωρίς το θάρρος τους ". Δεν υπάρχει, έλεγε, πιο έντιμος, πιο ευπροσήγορος και πιο μεγαλόφρων άνθρωπος από ένα Τούρκο αγά της επαρχίας ή μουσουλμάνο της υπαίθρου.

Στους Έλληνες έβλεπε ηθικό εκφυλισμό και εθνική κατάπτωση. Και τι φταίει; Η εθελοδουλία τους. Είχαν ωριμάσει για τη σκλαβιά. "Τώρα πια δεν είναι για τίποτα άξιοι εκτός από το έγκλημα. Δεν έχουν ούτε την αρετή των αγρίων που είναι προτιμότεροι από τα ανάξια για ελευθερία ανδράποδα".

Και όλα αυτά τα έγραφε 10 χρόνια πριν από την Επανάσταση.

''Οι 'Ελληνες'', έγραψε σε φίλο του, ''είναι ίσως ο πιο διεφθαρμένος, ο πιο εκφυλισμένος λαός τού κόσμου. Είναι η πιό ματαιόδοξη και η πιό ανειλικρινής φυλή τής γης, μία χημική ένωση από όλα τα ελαττώματα των προγόνων τους. Σε αυτά πρέπει να προσθέσεις και τα ελαττώματα των Τούρκων. Και όλα αυτά ανακατεμένα σε ένα τσουκάλι δουλείας''.

Σε κάποιον άλλο είχε γράψει: ''Μ΄ αρέσουν οι 'Ελληνες. Είναι γοητευτικοί κατεργαρέοι με όλα τα ελαττώματα των Τούρκων, αλλά χωρίς το θάρρος τους. Μου αρέσει η υπόθεση τής ελευθερίας τού Ελληνικού έθνους, μόνο που περιφρονώ τη σημερινή φυλή των Ελλήνων. Τους λυπάμαι, αλλά δεν πιστεύω πως είναι καλύτεροι από τους Τούρκους. Πιστεύω μάλιστα, ότι σε πολλά τους ξεπερνούν οι Τούρκοι''.

Ένας συγγενής του γράφει: ''Ο λόρδος Μπάυρον ούτε έδειξε ούτε ένιωσε ποτέ μεγάλο ενθουσιασμό γιά τους 'Ελληνες. Ήταν έτοιμος να θυσιάσει χρήματα, ασχολίες και απολαύσεις στον βωμό τής ελευθερίας, αλλά σ΄ αυτό μπορεί κανείς να διακρίνει δίψα γιά δύναμη και δόξα και όχι προσήλωση στις αρχές τής ελευθερίας''. (σελ. 170-176).
Φυσικά, όταν έγραφε επιστολές σε Έλληνες στρατηγούς, μας εκθείαζε, όπως είναι λογικό.

Δεν τρελλαίνεται για τους Έλληνες ο Μπαϊρον, αλλά πιστεύει στην απελευθέρωση των λαών. Στα ποιήματά του, προτρέπει τους Έλληνες να αποτινάξουν τον ζυγό της δουλείας χωρίς να περιμένουν βοήθεια από τους ξένους.

Ο Μπαϊρον δεν πίστευε πως οι Έλληνες, " παρηκμασμένοι και εθελόδουλοι ", θα αποτολμούσαν να υψώσουν τον αυχένα στον δυνάστη τους. Και σίγουρα θα έμεινε εμβρόντητος όταν έφτασε στην Ιταλία το μήνυμα του ξεσηκωμού τους. Κι όμως ο τόσο παρορμητικός Μπαϊρον, για μια ολόκληρη διετία μετά την Επανάσταση παραμένει σιωπηλός.
Όταν οι ευρωπαϊκοί λαοί, ο ένας μετά τον άλλο, εκδήλωναν τον θαυμασμό και την συμπάθειά τους προς τους εξεγερμένους Έλληνες που θριαμβεύουν σε στεριά και θάλασσα ο λόρδος Μπαϊρον παραμένει ασυγκίνητος.
Κανένα ενδιαφέρον για την Ελλάδα, ούτε με λόγια ούτε με έργα.

Και ξαφνικά, ο αδιάφορος για την επανάσταση ποιητής αποφασίζει να αφοσιωθεί στην υπόθεση της ελληνικής ελευθερίας. Είναι η στιγμή που η Αγγλία επιχειρεί να θέσει υπό τον έλεγχό της την εξέγερση των Ελλήνων υπερφαλαγγίζοντας τους ανταγωνιστές της. Ιδρύεται το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου με κυβερνητική παρακίνηση και προωθείται η χορήγηση δανείου.
Ο γνωστός πράκτορας Blaquiere συναντά τον λόρδο το 1823 στην Ιταλία και τον πείθει να γίνει μέλος του Κομιτάτου και να αναλάβει αποστολή στην Ελλάδα. Έπρεπε να αξιοποιηθούν η ακτινοβολία και ο τίτλος ευγενείας για τους πολιτικούς ελιγμούς και τις κερδοσκοπικές προσδοκίες από το δάνειο. Τον αφήνουν να εννοήσει ότι θα πρωτοστατήσει σε μεγαλεπήβολα σχέδια και πως προορίζεται για το ελληνικό στέμμα.

Eρχεται στην Ελλάδα με τη ματαιοδοξία και τη φιλοδοξία να γίνει βασιλιάς της ή πρόεδρος τής Δημοκρατίας, ή το λιγότερο στρατηγός. Συμπεριφέρεται σαν μεγιστάνας που ξεκινάει για περιήγηση αναψυχής ή για εκστρατεία σε φανταστικά πεδία μαχών. Κυριευμένος από εξωφρενική ματαιοδοξία παραγγέλνει σε ραφτάδες της Γένοβας γύρω στις 10 πολυτελείς στρατιωτικές στολές διαφόρων χρωμάτων -πράσινες, γαλάζιες, πορφυρές, χρυσαφιές, όλες κατακόσμητες από μαλαματένια και ασημένια σειρήτια, ζώνες ανωτάτων αξιωματικών, πλούσιες επωμίδες και επιβλητικούς πολεμικούς πίλους με φτερά και μεγαλοπρεπείς μανδύες. Παραγγέλνει ακόμα 3 χρυσοποίκιλτες περικεφαλαίες και τουλάχιστον 10 σπαθιά.

Στο μεταξύ αλληλογραφεί με το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου και εκθέτει τις απόψεις του για την ελληνική Επανάσταση. Ο χθεσινός αντάρτης και στηλιτευτής της απολυταρχίας μεταμορφώνεται ξαφνικά σε καλό Άγγλο πατριώτη που ενδιαφέρεται για τα συμφέροντα της πατρίδας του. Βλέπει την Ελλάδα ως μελλοντική αποικία της Μεγάλης Βρετανίας.

Σε επιστολή του προς τον γραμματέα του Κομιτάτου, εξηγεί πως αντιλαμβάνεται την απελευθέρωση των Ελλήνων. Αγγλικός εποικισμός και πλούσια κέρδη! " Η Ελλάδα θα ικανοποιήσει με κάποιον τρόπο το σημερινό πάθος των Άγγλων για κάθε λογής κερδοσκοπία. Μπορούν να βρουν σ' αυτή χώρο κατάλληλο για εκμετάλλευση και μάλιστα κοντά στην πατρίδα. Ανεκτίμητες οι πηγές πλούτου που μπορούν να προσφέρουν τα ελληνικά νησιά σε μετανάστες... Τα φρούτα, τα κρασιά, τα λάδια ξεπερνούν κατά πολύ όσα οδηγούνται για το Cape, την Van Diemen Land και άλλους τόπους πέρα από τον ωκεανό, όπου καταφεύγουν αγγλικοί πληθυσμοί ".

Το 1823 κατευθύνεται, ύστερα από παρότρυνση των Άγγλων κεφαλαιούχων που ενδιαφέρονταν για σύναψη δανείων με την Ελληνική κυβέρνηση, προς την Ελλάδα σταματώντας στην Κεφαλλονιά, όπου παρέμεινε για έξι μήνες στην οικία του κόμη Δελαδέτσιμα, φίλου του Μαυροκορδάτου, προετοιμάζοντας το πέρασμά του στην Ελλάδα. Εκτός από την αυλή, τους υπηρέτες, τους θαλαμηπόλους και τα άλογα χρειαζόταν και τιμητική φρουρά. Μίσθωσε λοιπόν 40 Σουλιώτες που ζούσαν πρόσφυγες στην Κεφαλονιά.

Ο πράκτορας Blaquiere που είχε αναλάβει την προπαγανδιστική αποστολή έχει κάνει σαφές στους πάντες πως το επερχόμενο δάνειο θα περνούσε από τα χέρια του Βύρωνα. Παντού διαδόθηκε, ότι φέρνει ''μιλιούνια'' τις λίρες και οι πάντες -πλην τού Κολοκοτρώνη- σπεύδουν να επωφεληθούν και κάποιοι άλλοι δεν ξεχνούν να τού τάζουν ''άφθονες παρθένες, αμέτρητες σαν τα βατόμουρα''.

Από το Μεσολόγγι καταφθάνουν αδιάκοπα ικετήρια μηνύματα να μην αργοπορεί.Ο Μαυροκορδάτος επιστρατεύει την κολακεία και την χαμέρπεια. "Δε χρειάζεται να σας πω, κύριε μου, πόσο ανυπομονώ να σας δω. Όλος ο κόσμος σας περιμένει με λαχτάρα. Μόλις φτάσετε όλα θα διορθωθούν. Οι συμβουλές σας θα ακούγονται σαν χρησμοί...Να είστε βέβαιος, κύριε μου, πως το μέλλον της Ελλάδας βρίσκεται στα χέρια σας...Κύριέ μου περιμένω τη στιγμή που θα ενωθείτε με τα στρατεύματα μας "

Στις 6 Ιανουαρίου 1824 ο Μπαϊρον αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι, ανάμεσα σε ζητωκραυγές του λαού και των στρατιωτών που είχαν συγκεντρωθεί στην παραλία. Παρών ο Μαυροκορδάτος, οι καπεταναίοι και οι προεστοί, πλην του Κολοκοτρώνη. Τον υποδέχτηκαν σαν Μεσσία.

Κάθε μέρα έβγαινε έφιππος περίπατο στον μεσολογγίτικο κάμπο με επισημότητα και κουστωδία, όπως οι Τούρκοι πασάδες. Δεξιά και αριστερά του δυο ακόλουθοι. Ακριβώς πίσω του ο υπηρέτης του Τίτα, ένας "φουσκωτός" γονδολιέρης από τη Βενετία και ένας μεγαλόσωμος αράπης, και οι δυο ντυμένοι με ειδικές λιβρέες. Μπροστά και πίσω του οι Σουλιώτες της σωματοφυλακής του.

Η γνώμη του για τους Έλληνες εξακολουθεί να είναι η χειρότερη.

Στον συμπατριώτη του γιατρό Millingen έλεγε: " Εγώ τους γνωρίζω από κοντά. Στην Ευρώπη τους ξέρουν με τη φαντασία τους. Οι Έλληνες είναι ίσως ο πιο διεφθαρμένος, ο πιο εκφυλισμένος λαός του κόσμου. Συντρίβοντας με την επανάσταση τους εύθραυστους κρίκους των αλυσίδων τους αποκάλυψαν τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Και είναι φυσικό να προβάλει πιο έντονα η μελαγχολική εικόνα της ευτέλειάς τους ".

Με την άρνησή του να μεταβεί στην Πελοπόννησο, για να συνεργαστεί με την επαναστατική κυβέρνηση και την απόφασή του να εγκατασταθεί στο Μεσολόγγι επισημοποιήθηκε ο πρώτος διχασμός της νεοελληνικής ιστορίας. Η επιρροή του Μαυροκορδάτου στον Βύρωνα προκάλεσε αντιδράσεις των άλλων παρατάξεων που έβλεπαν ότι η αγγλόφωνη φατρία θα διαχειριζόταν το δάνειο, δηλαδή την εξουσία. Ήταν η πρώτη επέμβαση των Άγγλων με διεκπεραιωτή τον Βύρωνα.

Η δεύτερη συμφορά που προκάλεσε ο Μπαϊρον, ήταν η καλλιέργεια του μισθοφορικού πνεύματος στους αγωνιστές. Ονειρεύεται πολεμικές δόξες. Στρατολογεί 500 Σουλιώτες που λιμοκτονούσαν στο Μεσολόγγι. Αυτοχειροτονείται αρχιστράτηγος και σχεδιάζει εκστρατεία, κατά της Ναυπάκτου. Διορίζει και το "επιτελείο" του. Υπαρχηγός ο ακόλουθός του Gamba με βαθμό συνταγματάρχη, διοικητής ταξιαρχίας πυροβολικού ο συμπατριώτης του Parry, ένας πυροτεχνουργός που έστειλε το Κομιτάτο του Λονδίνου, άξεστος και μέθυσος αλλά γελωτοποιός και ομοτράπεζός του.

Ο Μπαϊρον έπαιζε τον πόλεμο και εξευτέλιζε τους Έλληνες.
Χιλιάδες πεινασμένοι αγωνιστές εκλιπαρούν να τους προσλάβει στο στρατό του. Την παραμονή της εκστρατείας κατά της Ναυπάκτου οι Σουλιώτες αγανακτισμένοι που ξένοι, ανίδεοι και άκαπνοι είχαν τεθεί επικεφαλής του στρατεύματος, αξίωσαν βαθμολογική ανακατάταξη και βελτίωση μισθών. Ο αρχιστράτηγος λόρδος οργίστηκε και ματαίωσε την εκστρατεία.

Είναι πια εξακριβωμένο, ότι ο Μπαϊρον έγινε όργανο της αγγλικής πολιτικής -προσδοκώντας το χρίσμα του πρώτου ηγεμόνα- για τον πλήρη έλεγχο των ελληνικών πραγμάτων με την επικράτηση της αγγλόφιλης φατρίας. Συμμάχησε ανοιχτά με την παράταξη του Μαυροκορδάτου και αξίωσε υποταγή των "αντιπατριωτών".

Ενεργούσε πια χωρίς προσχήματα ως εντολοδόχος της αγγλικής κυβέρνησης.
Αρνήθηκε να δεχθεί απεσταλμένο του Κολοκοτρώνη, έκοψε τις συμφιλιωτικές γέφυρες, έγινε κομματάρχης και επιτάχυνε τον αλληλοσπαραγμό. Στην αρχή, εξαιτίας των ηγεμονικών φιλοδοξιών του, εμφανιζόταν ως αυτόκλητος συμφιλιωτής που προσφέρει τις ευλογίες του σε όλους τους "υπηκόους". Αλλά στην κρίσιμη περίοδο συμμορφώνεται με τις οδηγίες του Υπουργού Εξωτερικών Canning.

Γράφει στον τραπεζίτη του Douglas Kinnaird: " Αν μπορέσω να συμφιλιώσω τα δύο κόμματα θα ήταν μεγάλη επιτυχία. Αλλιώς πρέπει να εξαπολυθούμε στον Μοριά με τους Έλληνες της Δυτικής Ελλάδας που είναι οι πιο γενναίοι και, προς το παρόν, οι πιο ισχυροί και να επιδιώξουμε το αποτελέσμα της "φυσικής" επιβολής, αφού δεν δέχονται ( οι Μωραΐτες ) την ηθική πειθώ ".

Από εκείνη την στιγμή χάθηκε η εθνική ομοψυχία. Οι Έλληνες που χωρίς καμμιά εξωτερική βοήθεια είχαν, ως την άφιξη του Μπαϊρον και το αγγλικό δάνειο, διαλύσει 3 στρατιές Οθωμανών και όλες τις αρμάδες τους, δεν θα κερδίσουν πια καμιά αποφασιστικής σημασίας μάχη.

Ο αιφνίδιος και πρόωρος θάνατος του Μπαϊρον, ωφέλησε την υστεροφημία του και κυρίως την πατρίδα του.

Ακόμα και σήμερα οι Άγγλοι εξαργυρώνουν, εις βαρος του Ελληνικου λαου, τις επιταγές του "φιλελληνισμού" του.

Όταν ο λόρδος Βύρων ανέβηκε στην Ακρόπολη το 1809, αντίκρυσε με αδιαφορία τον Παρθενώνα. Οι παρατηρήσεις του ήταν αντάξιες των πρακτικών συλλογισμών τού υπηρέτη του, Φλέτσερ. Μόνο ο φίλος τού Μπάυρον, ο λόγιος Χομπχάουζ, ξεχώρισε ανάμεσα σ΄ αυτόν τον εκπληκτικό αρχοντοχωριατισμό τής Αγγλικής συντροφιάς: ''Ο Μπάυρον και ο Χομπχάουζ ανέβηκαν στην Ακρόπολη προσφέροντας στον οθωμανό διοικητή τσά'ι' και ζάχαρη. Βρήκαν θαυμάσια υποδοχή από τον πειναλέο αυτό υπάλληλο, που από τα εκατόν πενήντα πιάστρα τού μισθού του έπρεπε να πληρώνει και τους στρατιώτες του. Τους σεργιάνισε ανάμεσα στα λευκά ερείπια των ναών.

- Ω, μά'ι' λόρντ, είπε ο Φλέτσερ. Τι ωραία τζάκια θα κάναμε μ΄ όλο αυτό το μάρμαρο.!!

- E λοιπόν, είπε ό Χομπχάουζ δείχνοντας το ναό, να κάτι πραγματικά μεγαλόπρεπο.

- Αυτό μοιάζει περισσότερο με το Δημαρχείο τού Λονδίνου, απάντησε ψυχρά ο Μπάυρον.

Στα θετικά του συγκαταλέγονται κάποια αφυπνιστικά του ποιήματα. Επίσης στις 11 Απριλίου 1811 ο Λόρδος Βύρων επιβιβάστηκε για Μάλτα, σε ένα πλοίο που μετέφερε ένα μέρος φορτίου των μαρμάρων του Παρθενώνα που είχε αφαιρέσει ο λόρδος Έλγιν. Ο Βύρων ήταν ανοιχτά και ιδιαίτερα ενοχλημένος με την αφαίρεση των γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν, και αντέδρασε με θυμό όταν κατά την ξενάγηση του στο μνημείο είδε να λείπουν τα τρίγλυφα και οι μετώπες. Αργότερα έγραψε ένα ποίημα, την "Κατάρα της Αθηνάς" (The Curse of Minerva), κατηγορώντας τις πράξεις του Έλγιν.

Καλά όλα αυτά και αναγνωρίζουμε σαφώς τα θετικά του αλλά είναι σίγουρα ΟΧΙ αρκετά για να ανακηρύξουμε εθνικό ήρωα έναν άγγλο αριστοκράτη τυχοδιώκτη ενώ έχουμε αμέτρητους αληθινούς ήρωες που δεν τους γνωρίζουμε για να τους αποδίδουμε τις προσήκουσες τιμές!

Πηγες: 

- Κυριάκος Σιμόπουλος, "Ξενοκρατία Μισελληνισμός και Υποτέλεια" 

- Θεόδωρος Παναγόπουλος, "Τα ψιλά Γράμματα της Ιστορίας" 

- Roderick Beaton, (καθηγητής της έδρας Κοραή στο Κινγκς Κόλετζ), «Ο πόλεμος του Μπάιρον»

- University of Malta (Αndre Maurois, Byron)